Yaratma Dr.Özand Gönülal

Yaratma

Yaratma, genelde insanın nesne ile gerçekleştirdiği ilişki sonrasında kendi tinsel varlığını nesneye katması demektir. Bu nesneler doğaya ilişkin nesnelerdir. Bu davranış biçiminin kökenini iki şekilde görebiliriz. Ya doğada bulduğu hazır nesneleri bir araya getirerek farklı bir amaçla kullanılan bir alete dönüştürür ya da yerleşik yaşama geçtikten sonra artı ürün,artı zaman,artı enerji bileşkesinden sonra gereklilik dolayısıyla ürettiği nesneye kendisini dahil etmesidir. Bu kökenlerden yola çıkan süreç çağdaş dönemde tasarım ve yaratma olarak ayrımlanmaktadır.

Bu fark ediş Platon ve Aristo’da kendini göstermektedir. İyi yapılabilirliğin karşılığı ile sanata ilişkin yaratma süreçlerini birbirinden ayırarak sanat felsefesine ilişkin düşünce sistemlerinin temelini atmışladır. Ancak günümüzde özellikle “sanat” kelimenin kullanımında hoyratça yaklaşımları görmemiz mümkündür. Bugün iyi yapılabilirliğin karşılığı sanat olarak nitelendirilmektedir. Bu yüzden yapılmış olan her resim, her heykel v.b sanat eseri gibi algılanmaktadır. Bu konuda önemli düşünceleri olan Rollo May, “Yaratma Cesareti” adlı kitabında yaratma, yaratıcılık ve bunlara etkie den faktörler hakkında ayrıntılı bilgiler vermektedir. May’e göre yaratma; hiç beklenmedik bir anda ortaya çıkmaktadır. Yaratıcılık büyük bir yoğunlaşma ve bilinç durumunda gerçekleşmektedir.

Yaratma için karşılaşma ve farkındalık olmak üzere iki temel unsur gerekmektedir. Bu karşılaşma ve farkındalık, yüksek benlik boyutunda yoğrularak, yetenek aracılığı ile nesnel süreçlere aktarılarak sanat nesnesine dönüşmektedir. Karşılaşma sanata ilişkin yaratma sürecine giren insan için en temel gerekliliktir. Çünkü karşılaşma aynız amanda yaratma eylemini tetikleyen bir unsurdur. Olağan süreçlerdeki yaşamı sürdüren insanlar gün içerisinde bir çok şeyle karşılaşırlar. Bunlar doğaya ilişkin nesneler dışında, çeşitli olaylar ve çeşitli duygulanımlardır. Karşılaşma sonrasında yaşanan fark ediş, içsel bir dürtü ile yaratma sürecine doğru sürükler. Bu yaratma sürecinde karşılaşılan her bir sorunu çözmek için harcanan çaba yeni bir sorunun ortaya çıkması ve onunda çözümü için çaba sarf edilmesine neden olur. Bu devingen bir süreçtir. Bu süreç sonunda, başında tasarlanandan çok farklı bir noktaya ulaşılabilir. Karşılaşma sonrasında girilen yaratma süreci aynı zamanda farkındalığın ifadesidir. Bu fark ediş, insan varlığının doğa ile ilişkisinin sorgusunun ve doğa içindeki insanın yerinin ifadesidir aynı zamanda.

Rollo May, sanata ilişkin yaratma sürecine giren insanları kendi iç imgeleri ve hülyalarına dalmış, yumuşak huylu insanlar olarak betimler. Fakat toplumun baskısı onları birer başkaldıran bireyler haline dönüştürür. Çünkü onlar insanoğlunun kafa tutma gücünü taşımaktadırlar. Yukarıda sözünü ettiğimiz farkındalık özelliği onları, gündelik, duygusuz ve olağanın dışında sürekli yeni dünyalara sürükler.  

Karşılaşma kavramı yetenek ile yaratıcılık arasındaki farkı da belirginleştirmektedir. Yetenek insan varlığında iyi yapabilirliğin karşılığı olarak bulunan, organik temelli bir özelliğidir. Yaratıcılık ise, karşılaşma sonrasında yaşanan yoğun bir farkındalık ve bilinç artışıdır.