İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Dr. Özand Gönülal

 

İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Özand Gönülal

 

Sultan I. Murad’ın oğlu Yâkub Çelebi tarafından 791 (1389) yılından önce yaptırılmış olan binanın kitâbesi yoktur. 1919 yılına kadar fonksiyonunu sürdürmüş, bir süre boş kaldıktan sonra 1934’te müze deposu yapılmış, 1963’te onarılarak yeniden ibadete açılmıştır. Yapı yakın zamanda esaslı bir onarım daha görmüştür. Zâviyeli/tabhâneli diye adlandırılan plan grubu içerisinde değerlendirilen yapı bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla ile almaşık örgülü duvarlara sahiptir. Duvarların üstü tuğladan kirpi saçaklarla sonlanmış, üst örtüyü meydana getiren kubbe ve tonozlar dıştan hafif kavisli kiremitlerle kaplanmıştır. Yapının önünde beş birimli bir revak bulunmaktadır.

 

1-Genel Mimari Tanım

Çok işlevli yapılardan olan Yakup Çelebi Camisi'nin kuzeyinde beş bölümlü son cemaat yeri yer almaktadır. Üzeri aynalı tonozla örtülü beş bölümden ortada olanın güneyinde yer alan kapı ile yapının orta bölümüne girilmektedir. Kubbe ile örtülü orta bölümün, doğu ve batısında yer alan tabhane odalarına, orta bölümün kuzey doğu ve kuzey batı köşelerindeki kapı ile girilmektedir. Tabhane odaları aynalı tonoz ile örülmüştür.

Orta bölümün güneyinde dışarıya doğru çıkıntılı olarak yapılmış ve orta bölümden kemerle ayrılan mihraplı bölüm bulunmaktadır. Üzeri kubbe ile örtülü mihraplı bölümün güney duvannda mihrap nişi yer almaktadır.

 

2-Kubbeye Geçiş Elemanları

 Yapı kubbe ile örtülü iki bölüme sahiptir.

 Orta Bölüm

 Yapının ortasında yer alan bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 4.42m., doğu-batı doğrultusunda 6.00m. boyutlarında dikdörtgen plan zeminine sahiptir. Üç yönden duvarla, güneyde ise kemerle sınırlandırılmış olan mekanın üzerini örten kubbeye geçiş, alt yapının üst köşelerine yerleştirilen köşe piramitleriyle gerçekleşmektedir.

Zeminden 8.10m. yükseklikte olan geçiş elemanının başlangıç seviyesinde, dikdörtgen zemin planının doğu ve batısında yer alan kuzey-güney doğrultusunda atılmış 0.70m. genişliğindeki kemerler ile 4.60x4.42m. boyutlarında kareye yakın dikdörtgen plana dönüştüğü görülmektedir. Bu dörtgen planın köşelerine yerleştirilen ve belli bir tipoloji içerisinde değerlendirilemeyen piramit grupları ile kubbeye geçiş gerçekleşmektedir.

 

Mihraplı Bölüm

Orta bölümün güneyinde yer alan ve orta bölümden 0.75m. genişliğinde kemerle ayrılmış mihraplı bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 5.52m., doğu-batı doğrultusunda 5.75m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Üç yönden duvarla, kuzeyinde kemerle sınırlanmış olan mekanın üzerini örten 5.50m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada piramitli kuşak ile gerçekleşmektedir.

Zeminden 7.70m. yükseklikteki geçiş elemanının başlangıç seviyesinde daireye dönüşmektedir. Bu daire plan üzerine kubbe oturmaktadır.

Kaynakça

Ali Saim Ülgen, “İznik’te Türk Eserleri”, VD, sy. 1 (1938), s. 66-67.

Ahmet Vefa Çobanoğlu, "Yakub Çelebi Zaviyesi ve Türbesi", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/yakub-celebi-zaviyesi-ve-turbesi (27.08.2020).

C. Gurlitt, “Die islamischen Bauten von Iznik-Nicea”, OA, III (1912), s. 55-56, rs. 22-24.

E.H.Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi I, 328-332.

K. Otto-Dorn, Das Islamische İznik, Berlin 1941, s. 60-63.

Metin Sözen v.dğr., Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul 1975, s. 52.

Oktay Aslanapa, Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı (14. Yüzyıl), İstanbul 1977, s. 197.

Oktay Aslanapa, Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986, s. 11.

Semavi Eyice, İznik: Tarihçesi ve Eski Eserleri, İstanbul 1988, s. 40-41.

Semavi Eyice,  “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXIII/1-2 (1962-63), s. 33.

Yıldız Ötüken v.dğr., Türkiye’de Vakıf Abideleri ve Eski Eserler, Ankara 1986, IV, 253-256.