BİLECİK ORHAN GAZİ İMARETİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand Gönülal

Bilecik,Orhan Gazi İmareti

Dr.Özand Gönülal

Yeni şehrin güneydoğusunda Eski Bilecik diye anılan harabe şehirdeki bu yapılardan cami ören yerinin kuzeybatı kısmındaki tepede, imaret ise bunun karşı yamacında bulunmaktadır. Kitabesi günümüze ulaşmadığı için kesin tarihi bilinmeyen yapının,tarihî kaynaklarda Murad Hudâvendigâr devrine ait olduğu kaydedilirse de Orhan Bey zamanında 732 (1331) yılında yapıldığı kabul edilmektedir. Günümüze sadece orta bölümü ulaşabilen ve oldukça harap durumda bulunan Orhan Gazi İmareti, 1966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarımına başlanmıştır.

Bilecik Orhangazi İmareti, Genel Görünüm, 1938

1-GENEL MİMARİ TANIM Büyük bir bölümü yıkılmış olan yapının, restitüsyon planına göre kuzeyinde beş bölümlü revak bulunmaktadır.Revağın ortasındaki bölümün güneyinde yer alan kapı ile orta bölüme girilmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğu ve batısında tonozla örtülü yan bölümler bulunmaktadır. Ancak bu bölümler yıkılmıştır.Orta bölümün güneyinde, büyük kemerle aynlmış mihraplı bölüm bulunmaktadır. Kubbesinin büyük bir bölümü yıkılmış olan mihraplı bölüm, orta bölümle aynı özelliğe sahiptir. Duvarları moloz taşla örülmüş yapının kubbeleri dıştan kasnak üzerine oturmaktadır.

Bilecik Orhangazi İmareti,restütüsyon planı                   

Bilecik Orhangazi İmareti,bugün kalan bölüm

2-KUBBELERE GEÇİŞ ELEMANLARI

Restitüsyon planında yapının kubbe ile örtülü 7 mekana sahip olduğu görülmektedir. Ancak günümüze orta bölüm ve mihraplı bölümler ulaşmıştır. Diğer kubbeli 5 mekanın bulunduğu revak yıkıldığı için, bu bölümlerin geçiş elemanları

hakkında bilgi yoktur.

Orta Bölüm

Yapının kuzeyinde yer alan kapı ile girilen orta bölüm 6.40 x 6.40m. boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Bölümün üzerini örten 6.40 m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada üçgenli kuşak ile gerçekleşmektedir. Zemin planının kare biçimi, geçiş eleman başlangıç seviyesine aynen aktanlmıştır. Bu seviyeye kadar yükselen duvarları üzerine oturan kuşağın üçgenleri köşelerde grup halinde bulunmaktadır. Kuşağın bitiş seviyesinde çokgen plan ortaya çıkmaktadır. Üçgenli kuşağın kullanılmasıyla kübik alt yapının dörtgen biçimi geçiş elemanı bitiş seviyesinde çokgene dönüştürülerek, kubbenin dairesel planına geçiş gerçekleşmiştir.

Yapının içinde, özellikle geçiş seviyesinde sıvaların dökülmüş olması nedeniyle, geçiş elemanlannda tuğla kullanıldığı görülebilmektedir. Ancak bezeme hakkında bilgi alınamamaktadır.

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA

Aslanapa, Oktay Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986, s. 5-6.

Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi I, s. 30-34, 36-41, rs. 35-43, 47-53.

Ayverdi “Orhan Gazi Devrinde Mi’mârî”, AÜ İlâhiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, I, Ankara 1957, s. 140-144, rs. 46-52.

ACAR,Türkan. Tabhaneli Camilerin Tipolojisi Üzerine Bir Deneme, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi SDU Faculty of Arts and Sciences Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Social Sciences Nisan 2013, Sayı:28, ss.. 303-326 April 2013, No:28, pp..303-326 *

ALTINSAPAN, Erol, “Bilecik Orhan Gazi İmareti Kazısı Genel Değerlendirilmesi”, Anadolu’da Tarikat Yapılarına Bakış (13-15.YY) Bilecik Orhan Gazi İmareti Kazı Sonuçları, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 2003, s.358-360.

ALTINSAPAN, Erol, “Bilecik Orhan Gazi İmareti ve Osmanlı Dönemi Bilecik Kenti 2001 Yılı Sondaj ve Kazı Çalışmaları”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (08-10 Nisan 2002), Bildiriler, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri, 2002, s.41-54.

BUDAK,Ayşe İmaret Kavramı Üzerinden Erken Osmanlı Ters T Planlı Zaviyeleri ile Aşhanelerin İlişkisi: OSMANLI AŞHANELERİNİN KÖKENİNE DAİR DÜŞÜNCELER METU JFA 2016/1 (33:1) 21-36

Demiriz,Yıldız. Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I: Erken Devir 1300-1453, İstanbul 1979, s. 234-235, rs. 110-114.

Erdmann,K. “Weitere Nachtröge zu den Beobachtungen auf einer Reise in Zentral Anatolien”, Archäologischer Anzeiger, Berlin 1957, sütun 363-364, rs. 2.

Erken, Sabih Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Ankara 1977, II, 57-67.

Eyice,Semavi “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXXIII (1962- 63), s. 34-35.

EMİR, S. (1994) Erken Osmanlı Mimarlığında Çok-İşlevli Yapılar: Kentsel Kolonizasyon Yapıları Olarak Zaviyeler, İzmir.

ERGİN, N., NEUMANN C., SINGER A., (2007) Introduction, Feeding People, Feeding Power: Imarets in the Ottoman Empire, İstanbul.

EYİCE, S. (1962) İlk Osmanlı Devrinin Dini –İçtimai Bir Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (23), 1-80.

Goodwin,G. A History of Ottoman Architecture, London 1971, s. 18-20, rs. 5-7.

Güney,Necmi Bilecik Tarih ve Coğrafya Etüdü, Bilecik 1937, s. 36. 

Karakaya, ENİS "ORHAN GAZİ CAMİİ ve İMARETİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/orhan-gazi-camii-ve-imareti

Kuran,Aptullah İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Cami, Ankara 1964, s. 16-20, rs. 16-19.

Orak, Hüseyin Türkiye Kılavuzu, Ankara 1946, I, 553-554.

Özdemir,Umut. Tarihimizden Bir Eser Bilecik Orhangazi İmareti, https:/www.bilecikhaber. com. tr /tarihimizden-bir-eser-bilecik-orhan-gazi-imaret240885h.htm