BİLECİK ORHAN GAZİ İMARETİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand Gönülal

-


Bilecik,Orhan Gazi İmareti

Dr.Özand Gönülal

Yeni şehrin güneydoğusunda Eski Bilecik diye anılan harabe şehirdeki bu yapılardan cami ören yerinin kuzeybatı kısmındaki tepede, imaret ise bunun karşı yamacında bulunmaktadır. Kitabesi günümüze ulaşmadığı için kesin tarihi bilinmeyen yapının,tarihî kaynaklarda Murad Hudâvendigâr devrine ait olduğu kaydedilirse de Orhan Bey zamanında 732 (1331) yılında yapıldığı kabul edilmektedir. Günümüze sadece orta bölümü ulaşabilen ve oldukça harap durumda bulunan Orhan Gazi İmareti, 1966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarımına başlanmıştır.

Bilecik Orhangazi İmareti, Genel Görünüm, 1938

1-GENEL MİMARİ TANIM Büyük bir bölümü yıkılmış olan yapının, restitüsyon planına göre kuzeyinde beş bölümlü revak bulunmaktadır.Revağın ortasındaki bölümün güneyinde yer alan kapı ile orta bölüme girilmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğu ve batısında tonozla örtülü yan bölümler bulunmaktadır. Ancak bu bölümler yıkılmıştır.Orta bölümün güneyinde, büyük kemerle aynlmış mihraplı bölüm bulunmaktadır. Kubbesinin büyük bir bölümü yıkılmış olan mihraplı bölüm, orta bölümle aynı özelliğe sahiptir. Duvarları moloz taşla örülmüş yapının kubbeleri dıştan kasnak üzerine oturmaktadır.



Bilecik Orhangazi İmareti,restütüsyon planı                   

Bilecik Orhangazi İmareti,bugün kalan bölüm


2-KUBBELERE GEÇİŞ ELEMANLARI
Restitüsyon planında yapının kubbe ile örtülü 7 mekana sahip olduğu görülmektedir. Ancak günümüze orta bölüm ve mihraplı bölümler ulaşmıştır. Diğer kubbeli 5 mekanın bulunduğu revak yıkıldığı için, bu bölümlerin geçiş elemanları
hakkında bilgi yoktur.




Orta Bölüm
Yapının kuzeyinde yer alan kapı ile girilen orta bölüm 6.40 x 6.40m. boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Bölümün üzerini örten 6.40 m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada üçgenli kuşak ile gerçekleşmektedir. Zemin planının kare biçimi, geçiş eleman başlangıç seviyesine aynen aktanlmıştır. Bu seviyeye kadar yükselen duvarları üzerine oturan kuşağın üçgenleri köşelerde grup halinde bulunmaktadır. Kuşağın bitiş seviyesinde çokgen plan ortaya çıkmaktadır. Üçgenli kuşağın kullanılmasıyla kübik alt yapının dörtgen biçimi geçiş elemanı bitiş seviyesinde çokgene dönüştürülerek, kubbenin dairesel planına geçiş gerçekleşmiştir.
Yapının içinde, özellikle geçiş seviyesinde sıvaların dökülmüş olması nedeniyle, geçiş elemanlannda tuğla kullanıldığı görülebilmektedir. Ancak bezeme hakkında bilgi alınamamaktadır.

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA

Aslanapa, Oktay Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986, s. 5-6.
Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi I, s. 30-34, 36-41, rs. 35-43, 47-53.
Ayverdi “Orhan Gazi Devrinde Mi’mârî”, AÜ İlâhiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, I, Ankara 1957, s. 140-144, rs. 46-52.
ACAR,Türkan. Tabhaneli Camilerin Tipolojisi Üzerine Bir Deneme, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi SDU Faculty of Arts and Sciences Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Social Sciences Nisan 2013, Sayı:28, ss.. 303-326 April 2013, No:28, pp..303-326 *
ALTINSAPAN, Erol, “Bilecik Orhan Gazi İmareti Kazısı Genel Değerlendirilmesi”, Anadolu’da Tarikat Yapılarına Bakış (13-15.YY) Bilecik Orhan Gazi İmareti Kazı Sonuçları, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 2003, s.358-360.
ALTINSAPAN, Erol, “Bilecik Orhan Gazi İmareti ve Osmanlı Dönemi Bilecik Kenti 2001 Yılı Sondaj ve Kazı Çalışmaları”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (08-10 Nisan 2002), Bildiriler, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri, 2002, s.41-54.
BUDAK,Ayşe İmaret Kavramı Üzerinden Erken Osmanlı Ters T Planlı Zaviyeleri ile Aşhanelerin İlişkisi: OSMANLI AŞHANELERİNİN KÖKENİNE DAİR DÜŞÜNCELER METU JFA 2016/1 (33:1) 21-36

Demiriz,Yıldız. Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I: Erken Devir 1300-1453, İstanbul 1979, s. 234-235, rs. 110-114.
Erdmann,K. “Weitere Nachtröge zu den Beobachtungen auf einer Reise in Zentral Anatolien”, Archäologischer Anzeiger, Berlin 1957, sütun 363-364, rs. 2.
Erken, Sabih Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Ankara 1977, II, 57-67.
Eyice,Semavi “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXXIII (1962- 63), s. 34-35.
EMİR, S. (1994) Erken Osmanlı Mimarlığında Çok-İşlevli Yapılar: Kentsel Kolonizasyon Yapıları Olarak Zaviyeler, İzmir.
ERGİN, N., NEUMANN C., SINGER A., (2007) Introduction, Feeding People, Feeding Power: Imarets in the Ottoman Empire, İstanbul.
EYİCE, S. (1962) İlk Osmanlı Devrinin Dini –İçtimai Bir Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (23), 1-80.
Goodwin,G. A History of Ottoman Architecture, London 1971, s. 18-20, rs. 5-7.
Güney,Necmi Bilecik Tarih ve Coğrafya Etüdü, Bilecik 1937, s. 36. 
Karakaya, ENİS "ORHAN GAZİ CAMİİ ve İMARETİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/orhan-gazi-camii-ve-imareti
Kuran,Aptullah İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Cami, Ankara 1964, s. 16-20, rs. 16-19.
Orak, Hüseyin Türkiye Kılavuzu, Ankara 1946, I, 553-554.
Özdemir,Umut. Tarihimizden Bir Eser Bilecik Orhangazi İmareti, https:/www.bilecikhaber. com. tr /tarihimizden-bir-eser-bilecik-orhan-gazi-imaret240885h.htm

Location: Meltem, 3808. Sk. 2 H, 07030 Muratpaşa/Antalya, Türkiye

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

FOTOĞRAFTA FARKINDALIK SÜRECİ ve DEĞERLENDİRME Dr.Özand Gönülal

-
FOTOĞRAFTA FARKINDALIK SÜRECİ ve DEĞERLENDİRME https://youtu.be/2imyfX7WFFM http://www.fotografya.gen.tr/TR,1989/fotoport---ozand-gonulal.html Fotoğraf, teknik bir buluş olarak insanlık tarihinde yer almaya başladığında resim ve heykel 40.000 yıllık bir geçmişe sahip idi. Resim ve heykelde teknik ustalık seviyesine ulaşılmasından sonra yaratıcılık süreçlerine ilişkin çeşitli yaklaşımlar ortaya konulmasına rağmen, fotoğraf icat edildikten sonra uzun süre beceri olarak değer görmeye devam etmiş ancak yaratıcılık adına bir varlık gösterememiştir. Fotoğrafın ilk mücadelesi resimle olmuştur. Daha doğrusu ressamlar başlangıçta fotoğrafa, kendi mesleklerinin değerini düşüreceği düşüncesiyle,  kaygıyla yaklaşmışlardır. Gerçekten de özellikle fizyonotras ve silüet çalışmaları yapıp para kazanan ressamlar bu gelirlerini kaybetmişlerdir.  Ancak daha sonra fotoğrafın sınırları anlaşılınca resim yeniden eski değerine kavuşmuş bu kez de fotoğrafçılar fotoğrafın resim gibi değer görebilm
Read more »

Eser Analiz Yöntemleri

-
Eser Analiz Yöntemleri Sanat olgusunun varlığını kavramanın en doğru yolu, sanat eserini çözümlemekte yatmaktadır. Bu konuya karşı XX.yüzyıl başlarında ilgi uyanmaya başlamış ve 1915 yılında Heincrich Wölfflin ve sonrasında Erwin Panolsky ile gelişerek devam etmiştir. Her iki sanat tarihçinin bu konuda gerçekleştirdiği çalışmalar temelde Rönesans ve Barok üslubunda yapılmış eserlerin analizini hedeflemektedir. Bu yaklaşım çerçevesinde Rönesans eserlerinin analizinde a)Biçimsel analiz yöntemi b)İkonografik analiz yöntemi c)İkonolojik analiz yöntemi olmak üzere üç temel yöntem ortaya konmuştur. Buna göre; a)Biçimsel analiz yöntemi: XX.yüzyıl başlarında form araştırmalarına yönelik çalışmalar gerçekleştiren Heincrich Wölfflin Rönesans ve Barok eserlerin analizinde beş temel ilke ortaya koymuştur. Bu ilkeleri 1915 yılında yayınladığı Sanat Tarihinin Temel Kavramları (Kunstgeschichtliche Grundbegriffe) adlı kitabında toplamıştır. Birbirine karşıt çiftlerden oluşan bu
Read more »

İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Dr. Özand Gönülal

-
Resim
  İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Özand Gönülal   Sultan I. Murad’ın oğlu Yâkub Çelebi tarafından 791 (1389) yılından önce yaptırılmış olan binanın kitâbesi yoktur. 1919 yılına kadar fonksiyonunu sürdürmüş, bir süre boş kaldıktan sonra 1934’te müze deposu yapılmış, 1963’te onarılarak yeniden ibadete açılmıştır. Yapı yakın zamanda esaslı bir onarım daha görmüştür. Zâviyeli/tabhâneli diye adlandırılan plan grubu içerisinde değerlendirilen yapı bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla ile almaşık örgülü duvarlara sahiptir. Duvarların üstü tuğladan kirpi saçaklarla sonlanmış, üst örtüyü meydana getiren kubbe ve tonozlar dıştan hafif kavisli kiremitlerle kaplanmıştır. Yapının önünde beş birimli bir revak bulunmaktadır.   1-Genel Mimari Tanım Çok işlevli yapılardan olan Yakup Çelebi Camisi'nin kuzeyinde beş bölümlü son cemaat yeri yer almaktadır. Üzeri aynalı tonozla örtülü beş bölümden ortada olanın güneyinde yer alan kapı ile yapının orta bölümüne girilmektedir. Kubbe ile örtülü
Read more »

AMASYA BEYAZID PAŞA CAMİSİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
Amasya Beyazıd Paşa Camisi Kubbeye Geçiş Elemanları Dr.Özand GÖNÜLAL Amasya Beyazıtpaşa Mahallesi’nde, nehrin doğu kıyısında, Kunç Köprü’ nün kuzey doğusunda yer alan cami  I. Mehmed  devrinde, Amasya Valisi  Bayezid Paşa  tarafından 1414 yılında yaptırılmıştır. Kitabesinde Yakup Bin Abdullah - Mimar Doğan, Zeynüddin Bin Zekeriya, taç kapının sağ dış yüzünde sanatçı kitabesi olarak ‘’el-muallim’’ unvanıyla Ebubekir Bin Muhammed Bin Müşeymeş el Dımışki’’ ismi okunmaktadır. Ters T biçimindeki caminin planı bazı ayrıntıları dışında aynı dönemlerde Bursa’da yapılan  Yeşil Cami ’nin planına benzer. Bu plana sahip camilere Zaviyeli camiler denir. Her bölümün üzeri bir kubbeyle örtülüdür. Cami 2006 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarılmıştır. GENEL MIMARI TANIM Yapının kuzeyinde beş bölümlü sön cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri kuzeyde altı paye ve bunlar arasına doğu-batı doğrultusunda kemerlerle doğu ve batıda ise köşelerde yer alan payel
Read more »

Edirne Muradiye Camisi Dr.Özand Gönülal

-
Resim
  Edirne Muradiye Cami ÖZAND GÖNÜLAL   Muradiye adıyla anılan bölgede, Saray ovasına bakan bir tepe üzerindedir. Küçük Pazar semtinde Sarayiçi'ne egemen bir tepeye II.Murat tarafından yaptırılmıştır. Yazıtında tarih yoktur.Vakfiyesine ve kaynaklara dayanılarak 1426 ( 1435) yılına tarihlenir. Mimarı bilinmemektedir.Yan mekanlı (zaviyeli) camilerin en güzel örneklerindendir. Ana mekan, arka iki kubbeli mekan ve son cemaatyeri, avlusunda da şadırvan vardır. Cami dış görünüşünün yalınlığına karşın içsüslemesi yönünden XV. yy. Osmanlı Sanatı'nın en önemli yapıtlarındandır. Mihrap ve duvarları kaplayan çiniler, Türk Çini Sanatının en güzel örneklerindendir. Mihrapönü kubbeli mekanın duvarları doğal çiçek motifleri ile işlenmiş altıgen mavi, akçini levhalarla, bunların arası da firuze renkli düz üçgen levhalarla kaplıdır. Çini mihrapta renkli sır ve sıratlı tekniği başarılı bir biçimde kullanılmıştır.      1-Genel Mimari Tanım   Çok işlevli bir yapı olan Edirne Muradiye
Read more »

İznik Nilüfer Hatun İmareti. Dr.Özand Gönülal

-
Resim
  İznik Nilüfer Hatun İmareti. Özand Gönülal İznik’te şehrin doğusunda Lefke Kapısı yakınında yer alan bina, kapı üzerindeki kitâbesine göre 790 (1388) yılında I. Murad tarafından annesi Nilüfer Hatun için yaptırılmıştır. Bazı araştırmacıların yanlışlıkla hamam, kilise, aşevi şeklinde nitelendirdikleri yapı, erken Osmanlı mimarisi içinde sıkça görülen ve zâviyeli/tabhâneli cami diye adlandırılan binalar grubunda yer alır. Yapının almaşık örgülü duvarları üç sıra tuğla, bir sıra düzgün kesme küfeki taşı dizisiyle inşa edilmiştir. İtinalı bir işçilik gösteren cephelerde yer yer tuğlaların değişik istifiyle süslemeli alanlar, özellikle rozetler oluşturulmuş, az da olsa küçük parçalar halinde renkli sır ve sır altı tekniğinde çiniler bu duvarlarda süsleme unsuru şeklinde yerini almıştır. Çift sıra pencereli olarak düzenlenen yapıda alt sıra pencereler sivri kemerli alınlıklı ve dikdörtgen açıklıklı, üst sıra pencereler dikdörtgen veya kare açıklıklıdır. Duvarların üstünde üç sıra, örtü s
Read more »

ANKARA KARACABEY CAMİSİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
ANKARA KARACABEY CAMİSİ,1427-1428 (56) Dr.Özand GÖNÜLAL Kapısı üzerinde yer alan 861 (1457) tarihli üç satırlık sülüs yazılı Arapça kitâbeye göre Fâtih Sultan Mehmed’in kumandanlarından Dayı Karaca b. Abdullah tarafından inşa ettirilmiştir. Rumeli beylerbeyi olan Dayı Karaca Bey (Paşa) Kosova muharebesine ve İstanbul kuşatmasına katılmıştır. 27 Cemâziyelevvel 940’ta (14 Aralık 1533) hazırlanan vakfiyesine göre Bursa’da pek çok vakfı bulunmaktadır. Caminin son cemaat yerinin sağ (batı) kısmındaki mezarının ayak taşında, Karaca Bey’in 860 yılının Şâban ayının ortalarında (Temmuz 1456 ortaları) Belgrad kuşatmasında şehid düştüğü kaydedilmektedir. Bu durumda caminin kitâbesinin Karaca Bey’in vefatından sonra konulduğu anlaşılmaktadır. Ayverdi, 859 (1455) tarihli  Vakıf Defteri ’ndeki kayıtlara göre yapının 861 (1457) yılından daha önceye ait olması gerektiğini söyler. İnşasından on yedi yıl sonra (877/1472-73) Karaca Bey’in hanımının kardeşi Ahmed Bey tarafından tamir ettirilen c
Read more »

AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ, 1430,KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ Dr.Özand GÖNÜLAL Yörgüç Paşa Zilhicce 845’te (Nisan-Mayıs 1442) vefat etti ve Amasya’da yaptırdığı camisinin türbesine defnedildi. Hızır, Yûnus ve Mustafa adlı oğulları ile Sitti ve Hundi Hatun adlı iki kızı vardır. Oğullarından Hızır ve Mustafa beylerin Varna Muharebesi’nde şehid düştüğü bilinmektedir. Ayrıca Lefke’de vakıfları bulunan Molla Îsâ adlı bir başka oğlunun daha olduğu belirtilir. Edirne’de vakfı olan Çiçek Hatun’un Yörgüç Paşa’nın zevcesi olarak kayıtlara geçtiği dikkati çeker. Erken Osmanlı Dönemine tarihlenen ve çok mekanlı yapılar grubuna giren Amasya Yörgüç Paşa Camisi'ne giriş, kuzeyinde bulunan giriş eyvanı ile gercekleşmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğusunda tabhane odaları, batısında ise türbe bölümü bulunmaktadır. Kubbe ile örtülü türbe bölümü ölçü ve konumu ile tabhane odasının benzeridir. Ancak alt yapının oluşumu açısından farklılık göstermektedir. Eyvanın güneyinde yer alan kapıdan orta bölüme girilmektedir. K
Read more »

Adnan Turani (1925- 2016) Dr.Özand Gönülal

-
Adnan Turani (1925- 2016)  Adnan Turani 1925 yılında istanbul’da doğmuş İstanbul öğretmen okulunu bitirdikten sonra bir yıl öğretmenlik yapmış ve daha sonra 1945 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümüne girmiş ve 1948 yılında buradan mezun olmuştur.1953 yılına kadar Anadolu’da öğretmenlik yapan Turani, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yurtdışı sınavını kazanarak savaş sonrası yurtdışına gönderilen ilk öğrenciler arasına girmiştir. Önce Münih Güzel Sanatlar Akademisi’nde Manfred Henninger ve BAUMEİSTER’in atölyelerinde çalışmış; 1956 yılında Hamburg’a giderek Heinz Trökes’le 1959 yılının ortalarına kadar çalışmıştır. Daha sonra yurda dönen Adnan Turani, Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümüne atölye hocası olarak atanmıştır. 1970 yılında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi bölümünde öğretim görevlisi olarak göreve başlamış ve Güzel Sanatlar Enstitüsü koordinatörü olmuştur.1983 yılında Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinin kuruluşunda görev almı
Read more »