Edirne Muradiye Camisi Dr.Özand Gönülal

 

Edirne Muradiye Cami

ÖZAND GÖNÜLAL

 

Muradiye adıyla anılan bölgede, Saray ovasına bakan bir tepe üzerindedir.

Küçük Pazar semtinde Sarayiçi'ne egemen bir tepeye II.Murat tarafından yaptırılmıştır. Yazıtında tarih yoktur.Vakfiyesine ve kaynaklara dayanılarak 1426 (1435) yılına tarihlenir. Mimarı bilinmemektedir.Yan mekanlı (zaviyeli) camilerin en güzel örneklerindendir. Ana mekan, arka iki kubbeli mekan ve son cemaatyeri, avlusunda da şadırvan vardır. Cami dış görünüşünün yalınlığına karşın içsüslemesi yönünden XV. yy. Osmanlı Sanatı'nın en önemli yapıtlarındandır. Mihrap ve duvarları kaplayan çiniler, Türk Çini Sanatının en güzel örneklerindendir. Mihrapönü kubbeli mekanın duvarları doğal çiçek motifleri ile işlenmiş altıgen mavi, akçini levhalarla, bunların arası da firuze renkli düz üçgen levhalarla kaplıdır. Çini mihrapta renkli sır ve sıratlı tekniği başarılı bir biçimde kullanılmıştır. 

 

 

1-Genel Mimari Tanım

 Çok işlevli bir yapı olan Edirne Muradiye Camisi'nin kuzeyinde 5 bölümlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri, kuzeyde bulunan 6 paye ve bunların arasına kemerler ile, doğu ve batıda köşelerde yer alan payeler ile duvar arasınakuzey-güney doğrultusunda  kemerlerle dışarıya açılmaktadır. Son cemaatyerini oluşturan 5 bölümden ortada olan kubbe ile, diğer dört bölüm ise aynalı tonoz ile örtülmüştür.

Yapıya giriş son cemaat yerinin ortasında bulunan kubbe ile örtülü son cemaat yeri orta bölümün güneyinde yer alan kapı ile sağlanmaktadır. Kapı, yapının merkezini oluşturan orta bölüme açılmaktadır. Kubbe ile örtülü orta bölümün doğu ve batısında kemerli orta bölüme bağlanan yan bölümler bulunmaktadır. Orta bölümün güneyinde, büyük bir kemerle orta bölümden ayrılmış mihraplı bölüm yer almaktadır. Dışarıya çıkıntılı olarak yapılmış kubbe ile örtülü mihraplı bölümün zemini ile orta bölümün zemini aynı seviyededir. Yapıyı oluşturan mekanları örten kubbeler, kasnak üzerine oturmaktadır ve tümü kurşunla kaplıdır. Mihraplı bölümün kubbesi ile aynı yükseklikte olan orta bölümün kubbesinde aydınlık feneri bulunmaktadır.

Yapının duvarları kesme taş ile örülmüştür. Pencere ve son cemaat yeri kemerlerinde beyaz renkli taşlar kullanılmıştır.

2-Kubbelere geçiş elemanı

 Yapı kubbe ile örtülü beş mekana sahiptir.

 Son Cemaat Yeri Orta Bölüm

 Yapının kuzeyindeki beş bölümlü son cemaat yerinin ortasında giriş ekseni üzerinde bulunan bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 5.50m., doğu-batı doğrultusunda 5.22m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir.

 

            Son cemaat yeti orta bölümün zemini, doğu ye batısındaki bölümlerin zemininden 0.70m. daha aşağıdadır. Kuzeyinde yer alan payeler ile güneyindeki duvar arasına atılan kemerle sınırlandırılmış olan mekan, 5.25m. çapında kubbe ile örtülmüştür. Kubbeye geçiş tek aşamada piramitli kuşak ile gerçekleşmektedir.Zeminden 8.65m. yükseklikte yer alan piramitli kuşağın başlangıç seviyesinde dikdörtgen zemin planının tekrarı görülmektedir. Kemerlerin üzerinde yer alan duvar parçalarıyla dikdörtgen zemin planı, geçiş elemanı başlangıç seviyesine aktarılmıştır.Kubbe, bu plan üzerine oturan piramitli kuşağın, bitiş seviyesinde ortaya çıkan daire plan üzerine kolayca oturmaktadır.Toplam 44 piramitten oluşan piramitli kuşağın köşelerinde bulunan birimleri düz yüzeyli eş kenar dörtgen şeklindedir. Piramitli kuşağın yüzeylerinde bezeme görülmemektedir.

 Orta Bolüm

 Son cemaat yeri orta bölümün güneyinde yer alan kapı ile girilen orta bölüm kuzey-güney doğrultusunda 10.50m.,doğu-batı doğrultusunda 9.90m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Mekanı örten 9.90m. çapındaki kubbeye geçiş tek aşamada piramitli kuşak ile gerçekleşmektedir. Zeminden 9.40m. yükseklikte bulunan kuşağın başlangıç seviyesinde dikdörtgen zemin planının tekrarlandığı görülmektedir. Kemerlerin üzerinde bulunan duvar parçalarıyla, dikdörtgen zemin planı, geciş elemanı başlangıç seviyesine aktarılmaktadır. Kubbe, bu plan üzerine oturan piramitli kuşağın bitiş seviyesinde oluşan daire plan uzerine oturmaktadır.

 Toplam 32 piramitten oluşan kuşak doğu-batı ve kuzey-güney eksenlerinde karşılıklı olarak yer alan pencerelerle 4 bölüme ayrılmıştır. Böylece kuşak, sekiz piramitten oluşan dört gruba bölünmektedir. Piramitlerin yüzeylerinde bugün büyük bir bölümü yok olmuş kalem işi bezeme görülmektedir.

Yan Bölümler

Orta bölümün doğu ve batısında kemerle girilen yan bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 9.80m.,doğu-batı doğrultusunda 7.80m. boyutların da dikdörtgen zemin planına sahiptir. Mekanı örten 7.60m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada pandantif kullanılarak gerçekleşmektedir. Orta bölüm yönünde kemerle sınırlandırılmış bölümler diğer üç yandan duvarlarla sınırlandırılmıştır. Ancak orta bölüm yönündeki kemer, benzer biçimiyle üç yandaki duvarlarla kör kemer olarak tekrarlanmaktadır.

Zeminden 6.00m. yükseklikte bulunan pandantiflerin başlangıç noktası, dört yöndeki kemerlerin ve kör kemerlerin kesişme noktaları üzerinde bulunmaktadır

Mekanın dikdörtgen zemin planı, kuzey ve güney yönündeki 1.00m. genişliğindeki kör kemerler ile başlangıç seviyesinde 7.80 x 7.80m. kare plana dönüşmektedir. Kubbe, zeminden 8.30m. yükseklikteki geçiş elemanının seviyesinde oluşan daire plan üzerine oturmaktadır. Pandantiflerin üzerinde bezeme görülmemektedir.

   

 Mihraplı Bölüm         

 Orta bölümün güneyinde ve dışarıya çıkıntılı olarak yapılan mihraplı bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 8.40m, doğu-batı doğrultusunda 9.90m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Mekanı örten 8.40m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada üçgenli kuşak ile gerçekleşmektedir. Zeminden 9.40m. yükseklikte yer alan kuşağın başlangıç seviyesinde zemin planı tekrarlanmaktadır. Kubbe, başlangıç seviyesindeki dikdörtgen plan üzerine oturan kuşağın seviyesindeki daire plan üzerine oturmaktadır.

 

 Toplam 20 üçgenden oluşan üçgenli kuşak, doğu-batı ve kuzey-güney eksenlerinde karşılıklı olarak yer alan pencereler ile dört bölüme ayrılmıştır. Her bölümdeki üçgenler beşerli gruplar halinde köşelerde yer almaktadır. Üçgenli kuşak üzerinde bezeme görülmemektedir

 

BİBLİYOGRAFYA

Abdülhamit Tüfekçioğlu, Erken Dönem Osmanlı Mimarîsinde Yazı, Ankara 2001, s. 224-230.

AhmedBâdî Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne (nşr. RatipKazancıgil), İstanbul 2000, I, 47-48, 91.

Celal Esad Arseven, Türk Sanatı Tarihi, İstanbul, ts. (Maarif Basımevi), II, 447.

E. Gasparini, Le pitturemuralidella Muradiye di Edirne, Padova 1985.

E.Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, s. 405-415.

Emin Nedret İşli – M. Sabri Koz), İstanbul 1998, s. 623-628.

F. Th. Dijkema, TheOttomanHistoricalMonumentalInscriptions in Edirne, Leiden 1977, s. 23-24.

Gökbilgin, Edirne ve Paşa Livâsı, s. 203-210.

Gönül Öney, Türk Çini Sanatı, İstanbul 1976, s. 76-78.

M. Baha Tanman, “Edirne’de Erken Dönem Osmanlı Camileri ve Özellikle Üç Şerefeli Cami Hakkında”, Edirne: Serhattaki Payitaht, s. 334-337.

NESRİN ÇİÇEK AKÇIL, CEBE ÖZER, "MURÂDİYE KÜLLİYESİ", TDV İslâmAnsiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/muradiye-kulliyesi--edirne (18.08.2020).

Oktay Aslanapa, Edirne’de Osmanlı Devri Âbideleri, İstanbul 1949, s. 83-90.

Oktay Aslanapa ,Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 1986, s. 51-54.

Oktay Aslanapa ,“Edirne’de Türk Mimarisinin Gelişmesi”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1993, s. 224-225.

Oktay Aslanapa ,Türk Sanatı, İstanbul 1997, s. 234-237.

Oral Onur, Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitabeler, İstanbul 1972, s. 106-108.

Oral Onur, Edirne Mevlevihanesi, İstanbul 1999, s. 1-4, 10, 102-127.

Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, İstanbul 1940, s. 59-109.

Semavi Eyice, “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXIII (1963), s. 39.

Süheyl Ünver, Edirne Muradiye Camii, İstanbul 1952.

Süheyl Ünver,  “Edirne Mevlevihanesi Tarihine Giriş”, Edirne: Serhattaki Payitaht (haz.

Yıldız Demiriz, Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I: Erken Devir 1300-1453, İstanbul 1979, s. 486-506.

Yıldız Demiriz,  “Edirne Camilerinde Kalem İşleri”, Edirne: Serhattaki Payitaht, s. 374-377.

 

https://www.arkeolojikhaber.com/galeri-edirne-muradiye-camii-restorasyonu-24/sayfa-15/