Estetik-Sanat Dr.Özand Gönülal

Estetik

“Estetik nedir?” sorusu bu konuda araştırma yapan  bir çok araştırmacı tarafından cevaplanmaya çalışılmıştır. Estetik kelimesi karşılığı betimlememi iki farklı boyutunda -------- mümkündür. a)Nesnel boyutu b)Teori boyutu

Estetiğin nesnel boyutu doğrudan nesnenin nesnel özelliğiyle ilişkilidir ve bu özellikleri belirleyen ve nesneyi oluşturan unsurların uyumu olarak tanımlanabilir.

Teori boyutu ise doğrudan sanat felsefesi ile ilişkilendirilerek, felsefenin bir kolu olarak ele alınmaktadır. Bu bağlamda estetik sözcüğü bir terim olarak 18.yüzyıl ortalarından itibaren Baumgarten tarafından yayınlanan Aesthlotice adlı kitabı ile kullanılmaya başlamıştır. Baumgarten anlam içeriklerinin duyusal bir biçimde iletildiği somut bir bilgi alanını belirtmek için estetik sözcüğünü kullanmıştır. Kant ise, estetiği insanda bir şeyin güzel olduğu duygusunu neyin uyandırdığını belirtmeye çalışan bir felsefi bir teori olarak tanımlamıştır.

Baumgerten’in hocası Wolff’a göre insan varlığının doğru biçimde düşünüp çözümlemeyi sağlayan mantıksal yanı ile arzularını ve isteklerini doğru biçimde egemenliği altına almayı sağlayan yanı vardı. Ancak Baumgerten insan varlığının diğer yanı olan duyu ve duygu yanını ortaya koyarak, bu yanı ile olan bilgiye estetik bilgi adını verecektir.

Estetik kendisini bir bilgi olarak belirlerken tamamı nesne ile insan varlığı arasında, insan varlığının duyu organları aracılığıyla algılanan verilere dayanan açık seçik bir boyutu vardır. Bu boyut nesnenin nesnel özellikleri ile tamamı somut verilere dayanır. Bu verilerde yukarıda söylediğimiz gibi nesneyi oluşturan unsurların birbirleriyle uyumu doğrultusundaki duyumlardır.

Ancak bu açık seçik , somuta yeni nesneye dayalı duyumlar yeterli değildir. İnsan varlığının organik duyumsal boyutunun dışında benlik boyutuyla ilişkili kavramayı açıklayan üst evresi bulunmaktadır. Bu evre farklı kavrayış boyutunu ifade etmektedir. Açık seçik olmaktan öte daha karmaşık, yalın olmayan ve somut bilgilerdir. Dolayısıyla estetik nesneye ilişkin somut bilgilerle, nesneye ilişkin duyumların yoğrulduğu yüksek benlik boyutuyla ilişkili olan bilgiler vardır. İşte sanat olgusunun gerçekleştiği boyut buradadır. Sanat bilimi yada estetik doğrudan bu alanla ilgilidir.

Bu noktada estetik ve sanat bilimi ayrımalrını da ortaya koymak gerekmektedir. Estetik genel geçer çerçevede güzel fikrini çözümlemek, güzeli oluşturan sırları açığa çıkartmak, insana haz ve heyecan veren biçimlerin yaratılmasında temel oluşturan yöntem ve formülleri belirleyen, felsefenin bir kolu olarak tanımlanabilir.

Sanat bilimi, insanın estetik etkinliğinin özel formlarını, sanatın temelinde yatan nesnel ---------- irdeleyen, orataya koyan bir sosyal bilim disiplinidir. Özellikle yüzeyde ve hacimle sanat alanlarındaki faaliyetlerin ilgi alanı içine girmektedir. Sanat bilimi, sanat psikolojisi, sanat sosyolojisi, sanat felsefesi ve sanat tarihi ile doğrudan ilişkilidir. Bu bilim disiplinlerinin sanat olgusuna ilişkin ortaya koyduğu verilerin sentezi sanat bilimi tarafından yapılmaktadır.

Estetik güzele ilişkin sorunlarda --------- olsa da çağımızda sanata ilişkin değerleri sadece güzellik kategorisi belirlemektedir. Bunun yanında “komk”,”trajik”, “yüce”, “çirkin”, “------“, “iğneleyici”, “dehşet verici”, “hoş olmayan”, ve “-----------“ gibi kategorileri de eklemek gerekmektedir.

Çünkü çağdaş anlayışta estetik değerler, antik dönemden temelini alan salt güzele ilişkin dogmatik yaklaşımlardan kurtularak, negatif ve pozitif değerler bütünleştirilmiştir. Bu durum nesneye ilişkin somut değerlerin insan varlığının organik algısının sonuçalrını değerlendirmekten öte, yüksek benlik boyutundaki farkındalıkla özdeş hale gelmiştir.