Edirne Gazi Mihal Camisi Dr.ÖZAND GÖNÜLAL

-

 

ÖZAND GÖNÜLAL,

Edirne, Gazi Mihal Cami

 

Edirne'nin batısına uzanan Talat Paşa Caddesi'nin bitiminde, Mihalbey köprüsünün karşıtarafında güney-batıda yeralır. Kuzey cephede taçkapının üzerindeki dikdörtgen bir taş levhada, üçsatır halindeki Arapça kitâbeye gore yapının II. Murad döneminde 825 (1422) yılında Emîrü’l-kebîrMihal b. Azîz tarafından yaptırılmıştır. Kitâbede adı geçen Aziz (Bey) oğlu Mihal’in Köse Mihal oğulları soyundan olduğu kuvvetle tahminedilmektedir. Eser tamamen kesmetaşla inşa edilmiştir. Duvarlarda nadiren mermer kaplamalara da rastlanmaktadır. Derin bir niş (üstükemerli duvarhücresi) biçimindeki kuzeydeki taşkapıdan; kuzey, güney aksında ilk olarak üzeri kubbeli orta sofa (hol) ile onun güneyindeki üzeri beşik tonozla (silindirik) örtülü esas ibadet mekânına ulaşılmaktadır.




1-Genel Mimari Tanım

 Çok mekanlı   camilerden olan Edirne Gazi Mihal Camisi'nin kuzeyinde beş bölümlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri, doğu ve batı yönlerinde kemerlerle dışarıya açılmaktadır. Beş bölümün ortasında yer alan son cemaat yeri orta bölüm, boyutları açısından diğer dört bölümden ayrılırken, örtü elemanı olarak kubbenin kullanılmasıyla farklılık göstermektedir. Son cemaat yeri orta bölümün doğu ve batısındaki diğer bölümler aynalı tonoz ile örtülmüştür. Son cemaat yeri orta bölümün güneyinde yer alan kapı ile yapının orta bölümüne girilmektedir. Kubbe ile örtülmüş orta bölümün doğu ve batısında tabhane odaları yer almaktadır. Orta bölümün kuzey-doğu ye kuzey-batı köşelerindeki kemerli açıklıklarla girilen tabhane odaları kubbe ile örtülmüştür. Orta bölümün güneyinde, büyiik bir kemerle orta bölümden ayrılmış olan mihraplı bölüm bulunmaktadır. Beşik tonozla örtülmüş olan mihraplı bölüm, dışarıya çıkıntılı olarak yapılmıştır. Yapının duvarları kesme taş ile örülmüştür. Kurşunla kaplı olan kubbeler sekizgen kasnak üzerine oturmaktadır.

 2-Kubbelere Geçiş Elemanları

 Yapı kubbe ile örtülü dört mekana sahiptir.

 Son Cemaat Yeri Orta Bölüm

 Yapının kuzeyindeki son cemaat yerinin ortasında yer alan bolüm, kuzeyinde yer alan iki paye ye güneyinde yer alan duvar arasına atılmış kemerlerle mekanın zemini iki yanında bulunan bölümlerin zemininden 0.60m. daha aşağıdadır.

 

Son cemaat yeri orta bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 4.70m. doğu-batı doğrultusunda 5.20m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Mekanı örten 4.70m. çapındaki kubbeye geçiş iki aşamada, köşe üçgeni ve piramitli kuşağın bir arada kullanılmasıyla gerçekleşmektedir.

 

            

 

Birinci aşamada yer alan köşe üçgeninin başlangıç seviyesinde dikdörtgen plan görülmektedir. Köşe üçgenlerinin başlangıç noktaları kemerlerin kesişme noktaları üzerinde, başlangıç seviyesindeki dikdörtgen planın köşelerinde yer almaktadır. Köşe üçgenlerinin bitiş seviyesinde sekizgen plan görülmektedir. Köşe üçgenlerin kullanılmasıyla geciş elemanı başlangıç seviyesindeki dikdörtgen plan bitiş seviyesinde sekizgene dönüşmektedir. Bu sekizgen plan ayni zamanda, ikinci aşamayı oluşturan piramitli kuşağın başlangıç seviyesi planını oluşturmaktadır. Kubbeye geçiş 32 piramitten oluşan kuşağın bitiş seviyesinde elde edilen daire ile gerçekleşmektedir. Birinci aşamada yer alan köşe üçgenlerinin yüzeyi sekiz sıra mukarnasla bezenmiştir. Köşe üçgenlerinin ve piramitli kuşağın sıvalarının dökülmüş olan bölgelerinde malzeme olarak tuğlanın kullanıldığı görülmektedir.

 

Orta Bölüm

 

Son cemaat yeri orta bölümün güneyinde yer alan kapı ile girilen orta bölüm, kuzey-güney doğrultusunda 8.18m., doğu-batı doğrultusunda 7.70m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. 7.70m. çapındaki kubbeye geçiş iki aşamada, köşe üçgeni ve piramitli kuşağın bir arada kullanılmasıyla gerçekleşmektedir.

 

Kübik alt yapı üç yönden duvarlar, güneyde ise mihraplı bölüme açılan kemerle sınırlandırılmıştır. Güneyde yer alan kemerin benzeri, üç yöndeki duvarlarda kör kemerler olarak karşımıza çıkmaktadır. İlk aşamayı oluşturan köşe üçgenleri, bu kemerler arasındadır. Köşe üçgenlerinin başlangıç noktası, kemerlerin kesiştiği noktadan 0.20m. yüksekliktedir.

Orta bölümün güneyinde, yer alan 0.60m. genişliğindeki kemer ile dikdörtgen zemin plan, geçiş elemanı başlangıç seviyesinde 7.70 x 7.70m. boyutlarında kare plana dönüşmektedir. Köşe üçgenlerinin bitiş seviyesinde sekizgen plan ortaya çıkmaktadır. Bu sekizgen plan, ikinci aşamadaki piramitli kuşağın başlangıç seviyesi planını oluşturmaktadır. Kubbeye geçiş piramitli kuşağın bitiş seviyesinde ortaya çıkan daire plan ile gerçekleşmektedir. Birinci aşamayı oluşturan köşe üçgenlerinin yüzeyleri sekiz sıra mukarnas ile bezenmiştir.

 

Orta Bölümün Doğusundaki Tabhane Odası

 

Orta bölümün kuzey-doğu kösesinde yer alan kemerli açıklıkla girilen tabhane odası, kuzey-güney doğrultusunda 7.60m, doğu-batı doğrultusunda 6.40m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. 6.40m. çapındaki kubbeye geçiş iki aşamada köşe üçgeni ye piramitli kuşağın bir arada kullanılmasıyla gerçekleşmektedir.Mekan dört yönde duvarlarla sınırlanmaktadır. Ancak duvarların üzerinde kör kemerler yer almaktadır. Birinci aşamayı oluşturan köşe üçgenlerinin başlangıç noktaları kemerlerin kesişim noktaları üzerinde yer almaktadır.

 

        










 

Dikdörtgen zemin planı, mekanın kuzey ve güneyinde yer alan doğu-batı doğrultusunda atılmış 0.60m. genişliğinde kemerler nedeniyle geçiş elemanı başlangıç seviyesinde, 6.40 x 6.40m. boyutlarında kare plana dönüşmektedir. Geçiş elemanı başlangıç seviyesindeki kare planın köşelerine oturan köşe üçgenlerinin bitiş seviyesinde sekizgen plan ortaya çıkmaktadır. Bu sekizgen plan aynı zamanda ikinci aşamayı oluşturan piramitli kuşağın başlangıç seviyesi planını oluşturmaktadır. Kubbe, piramitli kuşağın bitiş seviyesinde ortaya çıkan daire plan üzerine kolayca oturmaktadır. Köşe üçgeni ve piramitli kuşağın üzerinde herhangi bir bezeme görülmemektedir.

 

Orta Bölümün Batısındaki Tabhane Odası

 

Orta bölümün kuzey batı köşesinde yer alan ve kemerli açıklıkla girilen tabhane odası, boyutları ve geçiş uygulaması ile doğu tabhane odası ile benzer özelliklere sahiptir.

 

BİBLİYOGRAFYA

Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, s. 386-393.

C. Gurlitt, “DieBautenAdrianopels”, OA, I (1910-11), s. 51-52, rs. 7.

Evliya Çelebi, Seyahatnâme, III, 446.

F.Th. Dijkema,TheOttomanHistoricalMonumentalInscriptions in Edirne,Leiden 1977,s.17-18.

Gökbilgin, Edirne ve Paşa Livâsı, s. 57, 244, not 203.

Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, İstanbul 1939, s. 66.

Oktay Aslanapa, Edirne’de Osmanlı Devri Âbideleri, İstanbul 1949, s. 98.

Oral Onur, Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitabeler, İstanbul 1972, s. 90-92.

Semavi Eyice, "GAZİ MİHAL BEY CAMİİ", TDV İslâmAnsiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/gazi-mihal-bey-camii (16.08.2020).

Semavi Eyice, “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXI/1-4 (1963), s. 38.

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

FOTOĞRAFTA FARKINDALIK SÜRECİ ve DEĞERLENDİRME Dr.Özand Gönülal

-
FOTOĞRAFTA FARKINDALIK SÜRECİ ve DEĞERLENDİRME https://youtu.be/2imyfX7WFFM http://www.fotografya.gen.tr/TR,1989/fotoport---ozand-gonulal.html Fotoğraf, teknik bir buluş olarak insanlık tarihinde yer almaya başladığında resim ve heykel 40.000 yıllık bir geçmişe sahip idi. Resim ve heykelde teknik ustalık seviyesine ulaşılmasından sonra yaratıcılık süreçlerine ilişkin çeşitli yaklaşımlar ortaya konulmasına rağmen, fotoğraf icat edildikten sonra uzun süre beceri olarak değer görmeye devam etmiş ancak yaratıcılık adına bir varlık gösterememiştir. Fotoğrafın ilk mücadelesi resimle olmuştur. Daha doğrusu ressamlar başlangıçta fotoğrafa, kendi mesleklerinin değerini düşüreceği düşüncesiyle,  kaygıyla yaklaşmışlardır. Gerçekten de özellikle fizyonotras ve silüet çalışmaları yapıp para kazanan ressamlar bu gelirlerini kaybetmişlerdir.  Ancak daha sonra fotoğrafın sınırları anlaşılınca resim yeniden eski değerine kavuşmuş bu kez de fotoğrafçılar fotoğrafın resim gibi değer görebilm
Read more »

Eser Analiz Yöntemleri

-
Eser Analiz Yöntemleri Sanat olgusunun varlığını kavramanın en doğru yolu, sanat eserini çözümlemekte yatmaktadır. Bu konuya karşı XX.yüzyıl başlarında ilgi uyanmaya başlamış ve 1915 yılında Heincrich Wölfflin ve sonrasında Erwin Panolsky ile gelişerek devam etmiştir. Her iki sanat tarihçinin bu konuda gerçekleştirdiği çalışmalar temelde Rönesans ve Barok üslubunda yapılmış eserlerin analizini hedeflemektedir. Bu yaklaşım çerçevesinde Rönesans eserlerinin analizinde a)Biçimsel analiz yöntemi b)İkonografik analiz yöntemi c)İkonolojik analiz yöntemi olmak üzere üç temel yöntem ortaya konmuştur. Buna göre; a)Biçimsel analiz yöntemi: XX.yüzyıl başlarında form araştırmalarına yönelik çalışmalar gerçekleştiren Heincrich Wölfflin Rönesans ve Barok eserlerin analizinde beş temel ilke ortaya koymuştur. Bu ilkeleri 1915 yılında yayınladığı Sanat Tarihinin Temel Kavramları (Kunstgeschichtliche Grundbegriffe) adlı kitabında toplamıştır. Birbirine karşıt çiftlerden oluşan bu
Read more »

BİLECİK ORHAN GAZİ İMARETİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand Gönülal

-
Resim
Bilecik,Orhan Gazi İmareti Dr.Özand Gönülal Yeni şehrin güneydoğusunda Eski Bilecik diye anılan harabe şehirdeki bu yapılardan cami ören yerinin kuzeybatı kısmındaki tepede, imaret ise bunun karşı yamacında bulunmaktadır. Kitabesi günümüze ulaşmadığı için kesin tarihi bilinmeyen yapının, tarihî kaynaklarda Murad Hudâvendigâr devrine ait olduğu kaydedilirse de Orhan Bey zamanında 732 (1331) yılında yapıldığı kabul edilmektedir. Günümüze sadece orta bölümü ulaşabilen ve oldukça harap durumda bulunan Orhan Gazi İmareti, 1966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarımına başlanmıştır. Bilecik Orhangazi İmareti, Genel Görünüm, 1938 1-GENEL MİMARİ TANIM Büyük bir bölümü yıkılmış olan yapının, restitüsyon planına göre kuzeyinde beş bölümlü revak bulunmaktadır.Revağın ortasındaki bölümün güneyinde yer alan kapı ile orta bölüme girilmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğu ve batısında tonozla örtülü yan bölümler bulunmaktadır. Ancak bu bölümler yıkılmıştır.Orta bölüm
Read more »

İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Dr. Özand Gönülal

-
Resim
  İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Özand Gönülal   Sultan I. Murad’ın oğlu Yâkub Çelebi tarafından 791 (1389) yılından önce yaptırılmış olan binanın kitâbesi yoktur. 1919 yılına kadar fonksiyonunu sürdürmüş, bir süre boş kaldıktan sonra 1934’te müze deposu yapılmış, 1963’te onarılarak yeniden ibadete açılmıştır. Yapı yakın zamanda esaslı bir onarım daha görmüştür. Zâviyeli/tabhâneli diye adlandırılan plan grubu içerisinde değerlendirilen yapı bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla ile almaşık örgülü duvarlara sahiptir. Duvarların üstü tuğladan kirpi saçaklarla sonlanmış, üst örtüyü meydana getiren kubbe ve tonozlar dıştan hafif kavisli kiremitlerle kaplanmıştır. Yapının önünde beş birimli bir revak bulunmaktadır.   1-Genel Mimari Tanım Çok işlevli yapılardan olan Yakup Çelebi Camisi'nin kuzeyinde beş bölümlü son cemaat yeri yer almaktadır. Üzeri aynalı tonozla örtülü beş bölümden ortada olanın güneyinde yer alan kapı ile yapının orta bölümüne girilmektedir. Kubbe ile örtülü
Read more »

AMASYA BEYAZID PAŞA CAMİSİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
Amasya Beyazıd Paşa Camisi Kubbeye Geçiş Elemanları Dr.Özand GÖNÜLAL Amasya Beyazıtpaşa Mahallesi’nde, nehrin doğu kıyısında, Kunç Köprü’ nün kuzey doğusunda yer alan cami  I. Mehmed  devrinde, Amasya Valisi  Bayezid Paşa  tarafından 1414 yılında yaptırılmıştır. Kitabesinde Yakup Bin Abdullah - Mimar Doğan, Zeynüddin Bin Zekeriya, taç kapının sağ dış yüzünde sanatçı kitabesi olarak ‘’el-muallim’’ unvanıyla Ebubekir Bin Muhammed Bin Müşeymeş el Dımışki’’ ismi okunmaktadır. Ters T biçimindeki caminin planı bazı ayrıntıları dışında aynı dönemlerde Bursa’da yapılan  Yeşil Cami ’nin planına benzer. Bu plana sahip camilere Zaviyeli camiler denir. Her bölümün üzeri bir kubbeyle örtülüdür. Cami 2006 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarılmıştır. GENEL MIMARI TANIM Yapının kuzeyinde beş bölümlü sön cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri kuzeyde altı paye ve bunlar arasına doğu-batı doğrultusunda kemerlerle doğu ve batıda ise köşelerde yer alan payel
Read more »

Edirne Muradiye Camisi Dr.Özand Gönülal

-
Resim
  Edirne Muradiye Cami ÖZAND GÖNÜLAL   Muradiye adıyla anılan bölgede, Saray ovasına bakan bir tepe üzerindedir. Küçük Pazar semtinde Sarayiçi'ne egemen bir tepeye II.Murat tarafından yaptırılmıştır. Yazıtında tarih yoktur.Vakfiyesine ve kaynaklara dayanılarak 1426 ( 1435) yılına tarihlenir. Mimarı bilinmemektedir.Yan mekanlı (zaviyeli) camilerin en güzel örneklerindendir. Ana mekan, arka iki kubbeli mekan ve son cemaatyeri, avlusunda da şadırvan vardır. Cami dış görünüşünün yalınlığına karşın içsüslemesi yönünden XV. yy. Osmanlı Sanatı'nın en önemli yapıtlarındandır. Mihrap ve duvarları kaplayan çiniler, Türk Çini Sanatının en güzel örneklerindendir. Mihrapönü kubbeli mekanın duvarları doğal çiçek motifleri ile işlenmiş altıgen mavi, akçini levhalarla, bunların arası da firuze renkli düz üçgen levhalarla kaplıdır. Çini mihrapta renkli sır ve sıratlı tekniği başarılı bir biçimde kullanılmıştır.      1-Genel Mimari Tanım   Çok işlevli bir yapı olan Edirne Muradiye
Read more »

İznik Nilüfer Hatun İmareti. Dr.Özand Gönülal

-
Resim
  İznik Nilüfer Hatun İmareti. Özand Gönülal İznik’te şehrin doğusunda Lefke Kapısı yakınında yer alan bina, kapı üzerindeki kitâbesine göre 790 (1388) yılında I. Murad tarafından annesi Nilüfer Hatun için yaptırılmıştır. Bazı araştırmacıların yanlışlıkla hamam, kilise, aşevi şeklinde nitelendirdikleri yapı, erken Osmanlı mimarisi içinde sıkça görülen ve zâviyeli/tabhâneli cami diye adlandırılan binalar grubunda yer alır. Yapının almaşık örgülü duvarları üç sıra tuğla, bir sıra düzgün kesme küfeki taşı dizisiyle inşa edilmiştir. İtinalı bir işçilik gösteren cephelerde yer yer tuğlaların değişik istifiyle süslemeli alanlar, özellikle rozetler oluşturulmuş, az da olsa küçük parçalar halinde renkli sır ve sır altı tekniğinde çiniler bu duvarlarda süsleme unsuru şeklinde yerini almıştır. Çift sıra pencereli olarak düzenlenen yapıda alt sıra pencereler sivri kemerli alınlıklı ve dikdörtgen açıklıklı, üst sıra pencereler dikdörtgen veya kare açıklıklıdır. Duvarların üstünde üç sıra, örtü s
Read more »

ANKARA KARACABEY CAMİSİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
ANKARA KARACABEY CAMİSİ,1427-1428 (56) Dr.Özand GÖNÜLAL Kapısı üzerinde yer alan 861 (1457) tarihli üç satırlık sülüs yazılı Arapça kitâbeye göre Fâtih Sultan Mehmed’in kumandanlarından Dayı Karaca b. Abdullah tarafından inşa ettirilmiştir. Rumeli beylerbeyi olan Dayı Karaca Bey (Paşa) Kosova muharebesine ve İstanbul kuşatmasına katılmıştır. 27 Cemâziyelevvel 940’ta (14 Aralık 1533) hazırlanan vakfiyesine göre Bursa’da pek çok vakfı bulunmaktadır. Caminin son cemaat yerinin sağ (batı) kısmındaki mezarının ayak taşında, Karaca Bey’in 860 yılının Şâban ayının ortalarında (Temmuz 1456 ortaları) Belgrad kuşatmasında şehid düştüğü kaydedilmektedir. Bu durumda caminin kitâbesinin Karaca Bey’in vefatından sonra konulduğu anlaşılmaktadır. Ayverdi, 859 (1455) tarihli  Vakıf Defteri ’ndeki kayıtlara göre yapının 861 (1457) yılından daha önceye ait olması gerektiğini söyler. İnşasından on yedi yıl sonra (877/1472-73) Karaca Bey’in hanımının kardeşi Ahmed Bey tarafından tamir ettirilen c
Read more »

AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ, 1430,KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ Dr.Özand GÖNÜLAL Yörgüç Paşa Zilhicce 845’te (Nisan-Mayıs 1442) vefat etti ve Amasya’da yaptırdığı camisinin türbesine defnedildi. Hızır, Yûnus ve Mustafa adlı oğulları ile Sitti ve Hundi Hatun adlı iki kızı vardır. Oğullarından Hızır ve Mustafa beylerin Varna Muharebesi’nde şehid düştüğü bilinmektedir. Ayrıca Lefke’de vakıfları bulunan Molla Îsâ adlı bir başka oğlunun daha olduğu belirtilir. Edirne’de vakfı olan Çiçek Hatun’un Yörgüç Paşa’nın zevcesi olarak kayıtlara geçtiği dikkati çeker. Erken Osmanlı Dönemine tarihlenen ve çok mekanlı yapılar grubuna giren Amasya Yörgüç Paşa Camisi'ne giriş, kuzeyinde bulunan giriş eyvanı ile gercekleşmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğusunda tabhane odaları, batısında ise türbe bölümü bulunmaktadır. Kubbe ile örtülü türbe bölümü ölçü ve konumu ile tabhane odasının benzeridir. Ancak alt yapının oluşumu açısından farklılık göstermektedir. Eyvanın güneyinde yer alan kapıdan orta bölüme girilmektedir. K
Read more »

Adnan Turani (1925- 2016) Dr.Özand Gönülal

-
Adnan Turani (1925- 2016)  Adnan Turani 1925 yılında istanbul’da doğmuş İstanbul öğretmen okulunu bitirdikten sonra bir yıl öğretmenlik yapmış ve daha sonra 1945 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümüne girmiş ve 1948 yılında buradan mezun olmuştur.1953 yılına kadar Anadolu’da öğretmenlik yapan Turani, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yurtdışı sınavını kazanarak savaş sonrası yurtdışına gönderilen ilk öğrenciler arasına girmiştir. Önce Münih Güzel Sanatlar Akademisi’nde Manfred Henninger ve BAUMEİSTER’in atölyelerinde çalışmış; 1956 yılında Hamburg’a giderek Heinz Trökes’le 1959 yılının ortalarına kadar çalışmıştır. Daha sonra yurda dönen Adnan Turani, Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümüne atölye hocası olarak atanmıştır. 1970 yılında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi bölümünde öğretim görevlisi olarak göreve başlamış ve Güzel Sanatlar Enstitüsü koordinatörü olmuştur.1983 yılında Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinin kuruluşunda görev almı
Read more »