Edirne İmaret-i Mezit Bey Camisi Dr.Özand Gönülal

-

 

Edirne İmaret-i Mezit Bey Camisi

 

Murad dönemi Alacahisar (Kruševač) sancak beylerinden Mezid Bey tarafından 844 (1440-41) yılında yaptırılmıştır. Mimarı bilinmeyen yapının vakfiyesi de bulunmamaktadır. Edirne’de aynı isimle anılan bir hamam ve hanın vaktiyle mevcut olduğu , ayrıca Helvacı ve Burnu Panbuk köylerinin de caminin arasında yer aldığı kaydedilmektedir. Harimin basık kemerli giriş kapısı üzerinde 1307 (1889-90) tarihini veren Arapça bir onarım kitâbesi yer almaktadır. Bu kitâbede ilk inşa tarihi de belirtilmiştir.Yapının batı köşesinde minare yer almaktadır. Asıl minaresi yeşil çinilerle kaplı olduğundan cami yeşilce ismini almıştır. Söz konusu çinili minare günümüze ulaşmamıştır. 




1-Genel Mimari Tanım

 Çok işlevli yapı olan İmaret-i Mezit Bey Camisi'nde benzer yapılardan farklı olarak kuzeyinde son cemaat yeri revağı yoktur. Kuzey cephenin ortasında yer alan giriş kapısı ile doğrudan orta bölüme girilmektedir. Kubbe ile orta bolumun doğu ye batısında kemerle ayrılmış yan bölümler bulunmaktadır. Yan bölümler kubbe ile Orta bölümün güneyinde dışarıya çıkıntılı olarak yapılmış mihraplı bölüm yer almaktadır. Orta bölümden kemerle ayrılmış olan mihraplı bölümün üzeri kubbe ile örtülmüştür. Yapının kuzey cephesinde örgü malzemesi olarak taş kullanılırken, mihraplı bölümün cephelerinde tuğla ve kesme taşın bir arada kullanıldığı almaşık teknik görülmektedir. Kubbeler kurşunla kaplanmıştır. Minare kuzey-batı köşede yer almaktadır.

 2-Kubbelere Geçiş Elemanları

 Yapı kubbe ile örtülü dört mekana sahiptir.

 Orta Bölüm

 Kuzey cephede yer alan kapı ile girilen orta bölüm, doğu-batı doğrultusunda 5.85m.,kuzey-güney doğrultusunda 5.75m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Mekanı örten sekiz dilimli kubbeye geçiş, tek aşamada köşe üçgenleri ile gerçekleşmektedir. Diğer bölümlere göre daha yüksek olarak yapılmıs kubbeye geçişi sağlayan köşe üçgenlerinin başlangıç seviyesindeki dörtgen plan, bitiş seviyesinde sekizgen plana dönüşerek kubbenin oturması sağlanmıştır. Köşe üçgenlerinin örgüsünde tuğla kullanılmıştır ve köşe üçgeninin yüzeyi 8 sıra mukarnas dizisiyle bezenmiştir.

Yan Bölümler

Orta bölümün doğu ve batısında, üç yandan duvarlarla, bir yandan kemerle sınırlanmış olan yan bölümler, 5.00m. x 5.00m. boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Her iki bölümde 5.00m. çapındaki kubbeler ile örtülmüştür. Kubbelere geçişte bölümler arasında farklı geçiş elemanları kullanılmıştır.

Batıdaki yan bölümde, kubbeye geçiş tek aşamada, tromp kullanılarak gerçekleşmiştir. Başlangıç seviyesindeki dörtgen planın köşelerine yerleştirilen tromplar basık kemere sahiptir. Tuğla ile örülmüş olan trompun yüzeyinde bezeme görülmemektedir.

                 

 Doğudaki yan bölümde kubbeye geçiş, tek aşamada pandantif kullanılarak gerçekleşmektedir. Kör kemerler arasında yer alan pandantiflerin başlangıç seviyesindeki dörtgen plan, bitiş seviyesinde daire plana dönüşmektedir. Bitiş seviyesindeki daire planın üzerine kubbe oturmaktadır. Tuğla ile örülmüş olan pandantiflerin yüzeyinde bezeme görülmemektedir.

 Mihraplı Bölüm

 Orta bölümün güneyinde dışarıya çıkıntılı olarak yapılmış olan bölüm, üç yandan duvarla, kuzeyde ise kemerle sınırlanmıştır. Kuzey-güney doğrultusunda 6.10m.,doğu-batı doğrultusunda 6.10m. boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Mekanı örten 6.00m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada pandantif kullanılarak gerçekleşmektedir. Kör kemerler arasında yer alan pandantiflerin başlangıç seviyesindeki dörtgen plan, bitiş seviyesinde daireye dönüşmektedir. Kubbe, bitiş seviyesindeki daire plan üzerine oturmaktadır. Pandantiflerin örgüsünde tuğla kullanılmıştır.

                                                

 BİBLİYOGRAFYA

Afife Batur, Osmanlı Camilerinde Örtü ve Geçiş Öğeleri I, İstanbul 1980, s. 44-45.

Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, II, 397-400, 468.

F. Th. Dijkema, The Ottoman Historical Monumental Inscriptions in Edirne, Leiden 1977, s. 177-178.

Gökbilgin, Edirne ve Paşa Livâsı, s. 243-244.

Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, İstanbul 1939, s. 67, 94, 97.

Oktay Aslanapa, Edirne’de Osmanlı Devri Âbideleri, İstanbul 1949, s. 110-111.

a.mlf., “Edirne’de Türk Mimarisinin Gelişmesi”, Edirne. Edirne’nin 600. Fetih Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1965, s. 230.

Özer Cebe, "MEZİD BEY CAMİİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mezid-bey-camii (18.08.2020).

Oral Onur, Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitâbeler, İstanbul 1972, s. 109-110.

Ratip Kazancıgil, Edirne İmaretleri, İstanbul 1991, s. 43-49.

Rıfkı Melül Meriç, “Edirne’nin Tarihi ve Mimarî Eserleri Hakkında”, Türk San‘atı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, İstanbul 1963, I, 471, 499, 510.

Semavi Eyice, “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXIII/1-2 (1963), s. 40.

a.mlf., “Edirne”, DİA, X, 434-435, 439.

Yıldız Demiriz, Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I: Erken Devir 1300-1453, İstanbul 1979, s. 13, 24, 60, 483-485

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

FOTOĞRAFTA FARKINDALIK SÜRECİ ve DEĞERLENDİRME Dr.Özand Gönülal

-
FOTOĞRAFTA FARKINDALIK SÜRECİ ve DEĞERLENDİRME https://youtu.be/2imyfX7WFFM http://www.fotografya.gen.tr/TR,1989/fotoport---ozand-gonulal.html Fotoğraf, teknik bir buluş olarak insanlık tarihinde yer almaya başladığında resim ve heykel 40.000 yıllık bir geçmişe sahip idi. Resim ve heykelde teknik ustalık seviyesine ulaşılmasından sonra yaratıcılık süreçlerine ilişkin çeşitli yaklaşımlar ortaya konulmasına rağmen, fotoğraf icat edildikten sonra uzun süre beceri olarak değer görmeye devam etmiş ancak yaratıcılık adına bir varlık gösterememiştir. Fotoğrafın ilk mücadelesi resimle olmuştur. Daha doğrusu ressamlar başlangıçta fotoğrafa, kendi mesleklerinin değerini düşüreceği düşüncesiyle,  kaygıyla yaklaşmışlardır. Gerçekten de özellikle fizyonotras ve silüet çalışmaları yapıp para kazanan ressamlar bu gelirlerini kaybetmişlerdir.  Ancak daha sonra fotoğrafın sınırları anlaşılınca resim yeniden eski değerine kavuşmuş bu kez de fotoğrafçılar fotoğrafın resim gibi değer görebilm
Read more »

Eser Analiz Yöntemleri

-
Eser Analiz Yöntemleri Sanat olgusunun varlığını kavramanın en doğru yolu, sanat eserini çözümlemekte yatmaktadır. Bu konuya karşı XX.yüzyıl başlarında ilgi uyanmaya başlamış ve 1915 yılında Heincrich Wölfflin ve sonrasında Erwin Panolsky ile gelişerek devam etmiştir. Her iki sanat tarihçinin bu konuda gerçekleştirdiği çalışmalar temelde Rönesans ve Barok üslubunda yapılmış eserlerin analizini hedeflemektedir. Bu yaklaşım çerçevesinde Rönesans eserlerinin analizinde a)Biçimsel analiz yöntemi b)İkonografik analiz yöntemi c)İkonolojik analiz yöntemi olmak üzere üç temel yöntem ortaya konmuştur. Buna göre; a)Biçimsel analiz yöntemi: XX.yüzyıl başlarında form araştırmalarına yönelik çalışmalar gerçekleştiren Heincrich Wölfflin Rönesans ve Barok eserlerin analizinde beş temel ilke ortaya koymuştur. Bu ilkeleri 1915 yılında yayınladığı Sanat Tarihinin Temel Kavramları (Kunstgeschichtliche Grundbegriffe) adlı kitabında toplamıştır. Birbirine karşıt çiftlerden oluşan bu
Read more »

BİLECİK ORHAN GAZİ İMARETİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand Gönülal

-
Resim
Bilecik,Orhan Gazi İmareti Dr.Özand Gönülal Yeni şehrin güneydoğusunda Eski Bilecik diye anılan harabe şehirdeki bu yapılardan cami ören yerinin kuzeybatı kısmındaki tepede, imaret ise bunun karşı yamacında bulunmaktadır. Kitabesi günümüze ulaşmadığı için kesin tarihi bilinmeyen yapının, tarihî kaynaklarda Murad Hudâvendigâr devrine ait olduğu kaydedilirse de Orhan Bey zamanında 732 (1331) yılında yapıldığı kabul edilmektedir. Günümüze sadece orta bölümü ulaşabilen ve oldukça harap durumda bulunan Orhan Gazi İmareti, 1966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarımına başlanmıştır. Bilecik Orhangazi İmareti, Genel Görünüm, 1938 1-GENEL MİMARİ TANIM Büyük bir bölümü yıkılmış olan yapının, restitüsyon planına göre kuzeyinde beş bölümlü revak bulunmaktadır.Revağın ortasındaki bölümün güneyinde yer alan kapı ile orta bölüme girilmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğu ve batısında tonozla örtülü yan bölümler bulunmaktadır. Ancak bu bölümler yıkılmıştır.Orta bölüm
Read more »

İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Dr. Özand Gönülal

-
Resim
  İznik Yakup Çelebi Camisi (İmareti) Özand Gönülal   Sultan I. Murad’ın oğlu Yâkub Çelebi tarafından 791 (1389) yılından önce yaptırılmış olan binanın kitâbesi yoktur. 1919 yılına kadar fonksiyonunu sürdürmüş, bir süre boş kaldıktan sonra 1934’te müze deposu yapılmış, 1963’te onarılarak yeniden ibadete açılmıştır. Yapı yakın zamanda esaslı bir onarım daha görmüştür. Zâviyeli/tabhâneli diye adlandırılan plan grubu içerisinde değerlendirilen yapı bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla ile almaşık örgülü duvarlara sahiptir. Duvarların üstü tuğladan kirpi saçaklarla sonlanmış, üst örtüyü meydana getiren kubbe ve tonozlar dıştan hafif kavisli kiremitlerle kaplanmıştır. Yapının önünde beş birimli bir revak bulunmaktadır.   1-Genel Mimari Tanım Çok işlevli yapılardan olan Yakup Çelebi Camisi'nin kuzeyinde beş bölümlü son cemaat yeri yer almaktadır. Üzeri aynalı tonozla örtülü beş bölümden ortada olanın güneyinde yer alan kapı ile yapının orta bölümüne girilmektedir. Kubbe ile örtülü
Read more »

AMASYA BEYAZID PAŞA CAMİSİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
Amasya Beyazıd Paşa Camisi Kubbeye Geçiş Elemanları Dr.Özand GÖNÜLAL Amasya Beyazıtpaşa Mahallesi’nde, nehrin doğu kıyısında, Kunç Köprü’ nün kuzey doğusunda yer alan cami  I. Mehmed  devrinde, Amasya Valisi  Bayezid Paşa  tarafından 1414 yılında yaptırılmıştır. Kitabesinde Yakup Bin Abdullah - Mimar Doğan, Zeynüddin Bin Zekeriya, taç kapının sağ dış yüzünde sanatçı kitabesi olarak ‘’el-muallim’’ unvanıyla Ebubekir Bin Muhammed Bin Müşeymeş el Dımışki’’ ismi okunmaktadır. Ters T biçimindeki caminin planı bazı ayrıntıları dışında aynı dönemlerde Bursa’da yapılan  Yeşil Cami ’nin planına benzer. Bu plana sahip camilere Zaviyeli camiler denir. Her bölümün üzeri bir kubbeyle örtülüdür. Cami 2006 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarılmıştır. GENEL MIMARI TANIM Yapının kuzeyinde beş bölümlü sön cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri kuzeyde altı paye ve bunlar arasına doğu-batı doğrultusunda kemerlerle doğu ve batıda ise köşelerde yer alan payel
Read more »

Edirne Muradiye Camisi Dr.Özand Gönülal

-
Resim
  Edirne Muradiye Cami ÖZAND GÖNÜLAL   Muradiye adıyla anılan bölgede, Saray ovasına bakan bir tepe üzerindedir. Küçük Pazar semtinde Sarayiçi'ne egemen bir tepeye II.Murat tarafından yaptırılmıştır. Yazıtında tarih yoktur.Vakfiyesine ve kaynaklara dayanılarak 1426 ( 1435) yılına tarihlenir. Mimarı bilinmemektedir.Yan mekanlı (zaviyeli) camilerin en güzel örneklerindendir. Ana mekan, arka iki kubbeli mekan ve son cemaatyeri, avlusunda da şadırvan vardır. Cami dış görünüşünün yalınlığına karşın içsüslemesi yönünden XV. yy. Osmanlı Sanatı'nın en önemli yapıtlarındandır. Mihrap ve duvarları kaplayan çiniler, Türk Çini Sanatının en güzel örneklerindendir. Mihrapönü kubbeli mekanın duvarları doğal çiçek motifleri ile işlenmiş altıgen mavi, akçini levhalarla, bunların arası da firuze renkli düz üçgen levhalarla kaplıdır. Çini mihrapta renkli sır ve sıratlı tekniği başarılı bir biçimde kullanılmıştır.      1-Genel Mimari Tanım   Çok işlevli bir yapı olan Edirne Muradiye
Read more »

İznik Nilüfer Hatun İmareti. Dr.Özand Gönülal

-
Resim
  İznik Nilüfer Hatun İmareti. Özand Gönülal İznik’te şehrin doğusunda Lefke Kapısı yakınında yer alan bina, kapı üzerindeki kitâbesine göre 790 (1388) yılında I. Murad tarafından annesi Nilüfer Hatun için yaptırılmıştır. Bazı araştırmacıların yanlışlıkla hamam, kilise, aşevi şeklinde nitelendirdikleri yapı, erken Osmanlı mimarisi içinde sıkça görülen ve zâviyeli/tabhâneli cami diye adlandırılan binalar grubunda yer alır. Yapının almaşık örgülü duvarları üç sıra tuğla, bir sıra düzgün kesme küfeki taşı dizisiyle inşa edilmiştir. İtinalı bir işçilik gösteren cephelerde yer yer tuğlaların değişik istifiyle süslemeli alanlar, özellikle rozetler oluşturulmuş, az da olsa küçük parçalar halinde renkli sır ve sır altı tekniğinde çiniler bu duvarlarda süsleme unsuru şeklinde yerini almıştır. Çift sıra pencereli olarak düzenlenen yapıda alt sıra pencereler sivri kemerli alınlıklı ve dikdörtgen açıklıklı, üst sıra pencereler dikdörtgen veya kare açıklıklıdır. Duvarların üstünde üç sıra, örtü s
Read more »

ANKARA KARACABEY CAMİSİ KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
ANKARA KARACABEY CAMİSİ,1427-1428 (56) Dr.Özand GÖNÜLAL Kapısı üzerinde yer alan 861 (1457) tarihli üç satırlık sülüs yazılı Arapça kitâbeye göre Fâtih Sultan Mehmed’in kumandanlarından Dayı Karaca b. Abdullah tarafından inşa ettirilmiştir. Rumeli beylerbeyi olan Dayı Karaca Bey (Paşa) Kosova muharebesine ve İstanbul kuşatmasına katılmıştır. 27 Cemâziyelevvel 940’ta (14 Aralık 1533) hazırlanan vakfiyesine göre Bursa’da pek çok vakfı bulunmaktadır. Caminin son cemaat yerinin sağ (batı) kısmındaki mezarının ayak taşında, Karaca Bey’in 860 yılının Şâban ayının ortalarında (Temmuz 1456 ortaları) Belgrad kuşatmasında şehid düştüğü kaydedilmektedir. Bu durumda caminin kitâbesinin Karaca Bey’in vefatından sonra konulduğu anlaşılmaktadır. Ayverdi, 859 (1455) tarihli  Vakıf Defteri ’ndeki kayıtlara göre yapının 861 (1457) yılından daha önceye ait olması gerektiğini söyler. İnşasından on yedi yıl sonra (877/1472-73) Karaca Bey’in hanımının kardeşi Ahmed Bey tarafından tamir ettirilen c
Read more »

AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ, 1430,KUBBEYE GEÇİŞ ELEMANLARI Dr.Özand GÖNÜLAL

-
Resim
AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ Dr.Özand GÖNÜLAL Yörgüç Paşa Zilhicce 845’te (Nisan-Mayıs 1442) vefat etti ve Amasya’da yaptırdığı camisinin türbesine defnedildi. Hızır, Yûnus ve Mustafa adlı oğulları ile Sitti ve Hundi Hatun adlı iki kızı vardır. Oğullarından Hızır ve Mustafa beylerin Varna Muharebesi’nde şehid düştüğü bilinmektedir. Ayrıca Lefke’de vakıfları bulunan Molla Îsâ adlı bir başka oğlunun daha olduğu belirtilir. Edirne’de vakfı olan Çiçek Hatun’un Yörgüç Paşa’nın zevcesi olarak kayıtlara geçtiği dikkati çeker. Erken Osmanlı Dönemine tarihlenen ve çok mekanlı yapılar grubuna giren Amasya Yörgüç Paşa Camisi'ne giriş, kuzeyinde bulunan giriş eyvanı ile gercekleşmektedir. Kubbe ile örtülü bu mekanın doğusunda tabhane odaları, batısında ise türbe bölümü bulunmaktadır. Kubbe ile örtülü türbe bölümü ölçü ve konumu ile tabhane odasının benzeridir. Ancak alt yapının oluşumu açısından farklılık göstermektedir. Eyvanın güneyinde yer alan kapıdan orta bölüme girilmektedir. K
Read more »

Adnan Turani (1925- 2016) Dr.Özand Gönülal

-
Adnan Turani (1925- 2016)  Adnan Turani 1925 yılında istanbul’da doğmuş İstanbul öğretmen okulunu bitirdikten sonra bir yıl öğretmenlik yapmış ve daha sonra 1945 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümüne girmiş ve 1948 yılında buradan mezun olmuştur.1953 yılına kadar Anadolu’da öğretmenlik yapan Turani, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yurtdışı sınavını kazanarak savaş sonrası yurtdışına gönderilen ilk öğrenciler arasına girmiştir. Önce Münih Güzel Sanatlar Akademisi’nde Manfred Henninger ve BAUMEİSTER’in atölyelerinde çalışmış; 1956 yılında Hamburg’a giderek Heinz Trökes’le 1959 yılının ortalarına kadar çalışmıştır. Daha sonra yurda dönen Adnan Turani, Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümüne atölye hocası olarak atanmıştır. 1970 yılında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi bölümünde öğretim görevlisi olarak göreve başlamış ve Güzel Sanatlar Enstitüsü koordinatörü olmuştur.1983 yılında Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinin kuruluşunda görev almı
Read more »