Edirne İmaret-i Mezit Bey Camisi Dr.Özand Gönülal

 

Edirne İmaret-i Mezit Bey Camisi

 

Murad dönemi Alacahisar (Kruševač) sancak beylerinden Mezid Bey tarafından 844 (1440-41) yılında yaptırılmıştır. Mimarı bilinmeyen yapının vakfiyesi de bulunmamaktadır. Edirne’de aynı isimle anılan bir hamam ve hanın vaktiyle mevcut olduğu , ayrıca Helvacı ve Burnu Panbuk köylerinin de caminin arasında yer aldığı kaydedilmektedir. Harimin basık kemerli giriş kapısı üzerinde 1307 (1889-90) tarihini veren Arapça bir onarım kitâbesi yer almaktadır. Bu kitâbede ilk inşa tarihi de belirtilmiştir.Yapının batı köşesinde minare yer almaktadır. Asıl minaresi yeşil çinilerle kaplı olduğundan cami yeşilce ismini almıştır. Söz konusu çinili minare günümüze ulaşmamıştır. 

1-Genel Mimari Tanım

 Çok işlevli yapı olan İmaret-i Mezit Bey Camisi'nde benzer yapılardan farklı olarak kuzeyinde son cemaat yeri revağı yoktur. Kuzey cephenin ortasında yer alan giriş kapısı ile doğrudan orta bölüme girilmektedir. Kubbe ile orta bolumun doğu ye batısında kemerle ayrılmış yan bölümler bulunmaktadır. Yan bölümler kubbe ile Orta bölümün güneyinde dışarıya çıkıntılı olarak yapılmış mihraplı bölüm yer almaktadır. Orta bölümden kemerle ayrılmış olan mihraplı bölümün üzeri kubbe ile örtülmüştür. Yapının kuzey cephesinde örgü malzemesi olarak taş kullanılırken, mihraplı bölümün cephelerinde tuğla ve kesme taşın bir arada kullanıldığı almaşık teknik görülmektedir. Kubbeler kurşunla kaplanmıştır. Minare kuzey-batı köşede yer almaktadır.

 2-Kubbelere Geçiş Elemanları

 Yapı kubbe ile örtülü dört mekana sahiptir.

 Orta Bölüm

 Kuzey cephede yer alan kapı ile girilen orta bölüm, doğu-batı doğrultusunda 5.85m.,kuzey-güney doğrultusunda 5.75m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Mekanı örten sekiz dilimli kubbeye geçiş, tek aşamada köşe üçgenleri ile gerçekleşmektedir. Diğer bölümlere göre daha yüksek olarak yapılmıs kubbeye geçişi sağlayan köşe üçgenlerinin başlangıç seviyesindeki dörtgen plan, bitiş seviyesinde sekizgen plana dönüşerek kubbenin oturması sağlanmıştır. Köşe üçgenlerinin örgüsünde tuğla kullanılmıştır ve köşe üçgeninin yüzeyi 8 sıra mukarnas dizisiyle bezenmiştir.

Yan Bölümler

Orta bölümün doğu ve batısında, üç yandan duvarlarla, bir yandan kemerle sınırlanmış olan yan bölümler, 5.00m. x 5.00m. boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Her iki bölümde 5.00m. çapındaki kubbeler ile örtülmüştür. Kubbelere geçişte bölümler arasında farklı geçiş elemanları kullanılmıştır.

Batıdaki yan bölümde, kubbeye geçiş tek aşamada, tromp kullanılarak gerçekleşmiştir. Başlangıç seviyesindeki dörtgen planın köşelerine yerleştirilen tromplar basık kemere sahiptir. Tuğla ile örülmüş olan trompun yüzeyinde bezeme görülmemektedir.

                 

 Doğudaki yan bölümde kubbeye geçiş, tek aşamada pandantif kullanılarak gerçekleşmektedir. Kör kemerler arasında yer alan pandantiflerin başlangıç seviyesindeki dörtgen plan, bitiş seviyesinde daire plana dönüşmektedir. Bitiş seviyesindeki daire planın üzerine kubbe oturmaktadır. Tuğla ile örülmüş olan pandantiflerin yüzeyinde bezeme görülmemektedir.

 Mihraplı Bölüm

 Orta bölümün güneyinde dışarıya çıkıntılı olarak yapılmış olan bölüm, üç yandan duvarla, kuzeyde ise kemerle sınırlanmıştır. Kuzey-güney doğrultusunda 6.10m.,doğu-batı doğrultusunda 6.10m. boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Mekanı örten 6.00m. çapındaki kubbeye geçiş, tek aşamada pandantif kullanılarak gerçekleşmektedir. Kör kemerler arasında yer alan pandantiflerin başlangıç seviyesindeki dörtgen plan, bitiş seviyesinde daireye dönüşmektedir. Kubbe, bitiş seviyesindeki daire plan üzerine oturmaktadır. Pandantiflerin örgüsünde tuğla kullanılmıştır.

                                                

 BİBLİYOGRAFYA

Afife Batur, Osmanlı Camilerinde Örtü ve Geçiş Öğeleri I, İstanbul 1980, s. 44-45.

Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, II, 397-400, 468.

F. Th. Dijkema, The Ottoman Historical Monumental Inscriptions in Edirne, Leiden 1977, s. 177-178.

Gökbilgin, Edirne ve Paşa Livâsı, s. 243-244.

Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, İstanbul 1939, s. 67, 94, 97.

Oktay Aslanapa, Edirne’de Osmanlı Devri Âbideleri, İstanbul 1949, s. 110-111.

a.mlf., “Edirne’de Türk Mimarisinin Gelişmesi”, Edirne. Edirne’nin 600. Fetih Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1965, s. 230.

Özer Cebe, "MEZİD BEY CAMİİ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mezid-bey-camii (18.08.2020).

Oral Onur, Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitâbeler, İstanbul 1972, s. 109-110.

Ratip Kazancıgil, Edirne İmaretleri, İstanbul 1991, s. 43-49.

Rıfkı Melül Meriç, “Edirne’nin Tarihi ve Mimarî Eserleri Hakkında”, Türk San‘atı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, İstanbul 1963, I, 471, 499, 510.

Semavi Eyice, “İlk Osmanlı Devrinin Dinî-İçtimaî Bir Müessesesi: Zâviyeler ve Zâviyeli Câmiler”, İFM, XXIII/1-2 (1963), s. 40.

a.mlf., “Edirne”, DİA, X, 434-435, 439.

Yıldız Demiriz, Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I: Erken Devir 1300-1453, İstanbul 1979, s. 13, 24, 60, 483-485